Artık donanımlar yeni nesil bağlantı standartlarına geçiş yapmaya başladı. Radeon RX 7900 XTX gibi ekran kartları DisplayPort 2.1 bağlantı noktasıyla geliyor. PlayStation 5 ve Xbox Series X gibi oyun konsollarından birine sahipseniz muhtemelen HDMI 2.1 kablo kullanıyorsunuzdur. Ayrıca bilgisayarlarında HDMI kablo tercih edenlerin sayısı da yadsınamaz.
Önümüzdeki süreçte piyasaya çıkacak monitörler, televizyonlar, ekran kartları, konsollar ve farklı donanımlar da güncel bağlantı noktalarıyla desteklenecek. Bununla birlikte, artık yüksek çözünürlüğe sahip monitörlerin kullanım oranı giderek artıyor. 2K ve 4K çözünürlük sunan ekranlar daha fazla tercih edilmeye başladı. Yüksek çözünürlük demek, yüksek veri aktarımı demek. Yüksek miktarda verilerin aktarılması için ise yeni konnektörlere ihtiyaç var.
Birazdan bazı kıyaslamalar yapacağız lakin hem DisplayPort hem de HDMI cephesinde bilmeniz gereken bazı şeyler var.
Detaylara geçmeden önce üzerinde durmamız gereken önemli bir konu var. VESA, DisplayPort 2.1 standardını tanıtırken bir duyuru yapmıştı: Geçmişte DisplayPort 2.0 sertifikalı olan tüm ürünlerin artık DisplayPort 2.1 sertifikalı olarak kabul edileceği söylendi. Bu şekilde DisplayPort 2.0 ürünleri bir basamak yukarı çıkmış oldu.
“VESA, DisplayPort 2.0’ı destekleyen ürünlerin daha yeni ve daha gelişmiş DisplayPort 2.1 özelliklerini karşılamasını sağlamak için üye şirketlerle yakın bir şekilde çalışmaktadır. Bu çaba sayesinde, UHBR (Ultra Yüksek Bit Hızı) özellikli ürünler (GPU’lar, yerleştirme istasyonu çipleri, monitör skaler çipleri, yeniden zamanlayıcılar gibi PHY tekrarlayıcı çipleri veya DP40 / DP80 kabloları) dahil olmak üzere daha önce sertifikalı tüm DisplayPort 2.0 ürünleri (hem pasif hem de aktif ve tam boyutlu DisplayPort, Mini DisplayPort veya USB Tip-C konektörleri içeren) zaten daha katı olan DisplayPort 2.1 spesifikasyonuna göre onaylanmıştır.”
Sonrasında VESA sözcüsü, VESA’nın artık DisplayPort 2.0 için ürün sertifikası vermeyeceğini bildirdi:
“DisplayPort 2.1 spesifikasyonuna uymak için ek gereklilikler olduğundan bu otomatik bir yükseltme değil. Bundan böyle yeni ürünlerini DisplayPort 2.0 spesifikasyonuna göre sertifikalandırmak isteyen satıcıların DisplayPort 2.1 sertifikası alabilmek için DisplayPort 2.1 gerekliliklerini karşılamaları gerekecek.”
HDMI lisansından sorumlu kuruluş, üreticilerin etkinleştirilen özelliklerin listesini açık bir şekilde belirttikleri sürece HDMI 2.0 monitörlerini HDMI 2.1 olarak etiketlemelerinde bir sorun olmadığını dile getirmişti. Yeni standart eski cihazlarla geriye dönük uyumluluğu korumak zorunda olduğundan, HDMI 2.0 özellikleri artık HDMI 2.1 standardının “teknik olarak” bir parçası niteliğinde.
Peki bu ne anlama geliyor? Artık HDMI 2.1 destekli monitör alırken ürünleri daha yakından ve dikkatli şekilde izlemek gerekecek. HDMI lisanslama kuruluşu, HDMI 2.1 özelliklerinin isteğe bağlı olduğunu iddia ediyor ve hangi özellikleri desteklemeyi planladıklarını bildirmek üreticilerin kendi sorumluluğunda. Başka bir deyişle monitörde HDMI 2.1 etiketi olması, oyuncuların beklediği HDMI 2.1 özelliklerinin tamamını desteklediği anlamına gelmiyor.
- HDMI 2.0 artık mevcut değil ve cihazlar artık referans alınmadığından v2.0 etiketiyle görünmeyecek.
- HDMI 2.0’ın özellikleri artık 2.1’in bir alt kümesi niteliğinde.
- HDMI 2.1 ile ilişkili tüm yeni yetenekler ve özellikler isteğe bağlı. Buna FRL, daha yüksek bant genişlikleri, VRR, ALLM ve diğer her şey dahil.
- Bir cihazın 2.1’e uygun olduğu iddia ediliyorsa, üretici “karışıklık olmaması” için cihazın hangi özellikleri desteklediğini açıkça belirtmeli.
- HDMI (High Definition Multimedia Interface): Birçok endüstri lideri şirketten oluşan HDMI Founders ve HDMI Forum tarafından geliştirilen bu bağlantı standardı tamamen dijital sinyalleri kullanmakta. Sıkıştırılmamış görüntü ve sıkıştırılan/sıkıştırılmayan ses verileri HDMI kablosu yardımıyla çeşitli görüntüleme cihazlarına iletilebiliyor. VGA ve yerini alan DVI standardına göre çok daha yeni bir standart olan HDMI, veri iletiminde CEA-861 sinyallerini kullanır. DVI tarafından da aynı sinyaller kullanıldığından DVI to HDMI adaptörlerinin elektriksel olarak kayıpsız bir şekilde uyumlu olduğunu söyleyebiliriz. HDMI 2.1 sürümü an itibariyle 48 Gbit/s kadar veri aktarımını desteklemekte. Sunabildiği en yüksek kalitede görüntü, bant genişliğine bağlı olarak değişebilir.
- DisplayPort: VESA tarafından 2008 yılında VGA, DVI ve FPD-Link yerine kullanılmak üzere geliştirilen DisplayPort günümüzde en çok tercih edilen bağlantı noktalarından birisi. Diğer bağlantı noktalarıyla dönüştürücü yardımıyla geriye dönük olmasıyla da öne çıkıyor. Diğer dijital görüntü ve ses aktarım bağlantılarından farklı olarak DisplayPort’ta iletilecek olan veri, ağ ve PCI-Express gibi teknolojilerde kullanılan paketleme mantığıyla hedefe aktarılıyor. Bu sayede daha az pin kullanılarak daha yüksek çözünürlükler desteklenebiliyor. Günümüzde mobilitenin önemli olduğu yerlerde Mini-DisplayPort bağlantı noktaları bu sebeple oldukça sık kullanılıyor.
HDMI ve DisplayPort Özellikleri
| Maksimum İletim Hızı | Maksimum Veri Hızı | Çözünürlük/Yenileme Hızı Desteği (24 bpp, sıkıştırılmamış) | İlk Ekran Kartı Desteği | |
|---|---|---|---|---|
| DisplayPort Sürümü | ||||
| 1.0-1.1a | 10.8 Gbps | 8.64 Gbps | 1080p @ 144 Hz | AMD HD 3000 (R600) |
| 4K @ 30 Hz | NVIDIA GeForce 9 (Tesla) | |||
| 1.2-1.2a | 21.6 Gbps | 17.28 Gbps | 1080p @ 240 Hz | AMD HD 6000 (Northern Islands) |
| 4K @ 75 Hz | NVIDIA GK100 (Kepler) | |||
| 5K @ 30 Hz | ||||
| 1.3 | 32.4 Gbps | 25.92 Gbps | 1080p @ 360 Hz | AMD RX 400 (Polaris) |
| 4K @ 98 Hz | NVIDIA GM100 (Maxwell 1) | |||
| 5K @ 60 Hz | ||||
| 8K @ 30 Hz | ||||
| 1.4-1.4a | 32.4 Gbps | 25.92 Gbps | 4K @ 98 Hz | AMD RX 400 (Polaris) |
| 8K @ 30 Hz | NVIDIA GM200 (Maxwell 2) | |||
| 2.0-2.1 | 80.0 Gbps | 77.37 Gbps | 4K @ 240 Hz | AMD RX 7000 (54 Gbps), Intel Arc A-series (40 Gbps) |
| 8K @ 85 Hz | ||||
| HDMI Sürümü | ||||
| 1.0-1.2a | 4.95 Gbps | 3.96 Gbps | 1080p @ 60 Hz | AMD HD 2000 (R600) |
| NVIDIA GeForce 9 (Tesla) | ||||
| 1.3-1.4b | 10.2 Gbps | 8.16 Gbps | 1080p @ 144 Hz | AMD HD 5000 |
| 1440p @ 75 Hz | NVIDIA GK100 (Kepler) | |||
| 4K @ 30 Hz | ||||
| 4K 4:2:0 @ 60 Hz | ||||
| 2.0-2.0b | 18.0 Gbps | 14.4 Gbps | 1080p @ 240 Hz | AMD RX 400 (Polaris) |
| 4K @ 60 Hz | NVIDIA GM200 (Maxwell 2) | |||
| 8K 4:2:0 @ 30 Hz | ||||
| 2.1 | 48.0 Gbps | 42.6 Gbps | 4K @ 144 Hz | NVIDIA RTX 30 (Ampere), AMD RX 5000 (RDNA) |
| 8K @ 30 Hz | NVIDIA Turing’de Kısmi 2.1 VRR desteği |
DisplayPort standartlarının arkasındaki isim olan VESA, tüketicilerin bir DisplayPort 2.0 kablosu, monitör veya video kaynağının sunabileceği maksimum yenileme hızları ve çözünürlükleri anlamasına yardımcı olacak bir sertifika programı duyurmuştu.
DisplayPort 2.0 spesifikasyonu, DisplayPort 1.4’ün 32.4 Gbps desteğine kıyasla maksimum 80 Gbps veri aktarımı yapabiliyor. Bu da görüntü akışında sıkıştırmalı (DSC) 16K çözünürlük, sıkıştırmasız 10K veya 120 Hz’de iki 8K HDR ekran gibi üst düzey seçeneklerin kullanımına olanak tanıyor. Ancak örneğin bir monitör veya kablonun DisplayPort 2.0 sertifikalı olması, doğrudan bu çözünürlük ve yenileme hızlarının kullanılabileceği anlamına gelmiyor.
Bu rakamlardan emin olmak istiyorsanız Ultra Yüksek Bit Hızı (UHBR) Sertifikasını kontrol etmeniz gerekiyor. VESA’nın yeni “DP80 UHBR” sertifikası ise ekran, kablo veya video kaynağının 20 Gb/sn’ye kadar bağlantı hızını (VESA’nın UHBR20 olarak adlandırdığı) ve dört hat üzerinden 80 Gb/sn’ye kadar çıktıyı desteklediği anlamına geliyor. Bu arada “DP40 UHBR” sertifikası, 10 Gbps bağlantı hızı (UHBR10) ve dört şeritli çalışma yoluyla maksimum 40 Gbps verim için destek gerektiriyor.
DisplayPort ve HDMI’ın ince ayrıntılarına bakmadan önce kağıt üzerinde sahip oldukları özelliklere bir göz atalım:
| DisplayPort 2.1 (DP80) | DisplayPort 2.1 (DP40) | HDMI 2.1 | |
|---|---|---|---|
| Maksimum Toplam Bant Genişliği | 80 Gbit/sn | 40 Gbit/sn | 48 Gbit/sn |
| Veri Kanalları | 4 | 4 | 4 |
| Maksimum Pasif Uzunluk | 1 metre | 2 metre | 3-5 metre |
| Maksimum Yenileme Hızı (4K/10-Bit Renk) | 267 | 142 | 153 |
Biraz önce bahsettiğimiz gibi, 2023 itibariyle DisplayPort 2.1 iki çeşit olarak sunuluyor: DP80 ve DP40. HDMI 2.1 ise yalnızca tek bir standarda sahip. HDMI 2.1, daha düşük özelliklere sahip DP40 DisplayPort 2.1 (UHBR40) standardından biraz daha iyi performans gösterebiliyor.
Bununla birlikte, DP80 DisplayPort 2.1’in özellikleri HDMI 2.1’in sunduklarından çok daha iyi. Şimdi HDMI ve DisplayPort’un diğer tüm özelliklerine göz atalım ve sizin için uygun olan tercihi belirleyelim.
DisplayPort 2.1 ve HDMI 2.1 temel olarak aynı görevleri üstleniyor, ancak bu standartlar çeşitli amaçlara hitap eden farklı özelliklere sahip. Bunun yanında, ikisinin de port tasarımı tamamen farklı. HDMI veya DisplayPort kablolarından birini diğerine takamazsınız.
Port Tasarımı
Üst düzey bir ekran kartı ve monitör için seçim yapıyorsanız, DisplayPort 2.1 ve HDMI 2.1’den birini tercih edebilirsiniz. Ancak PC oyuncularının genel olarak DisplayPort’a yönelmesi daha iyi. Diğer taraftan, cihazınızda Xbox Series X ve PlayStation 5 gibi yalnızca bir bağlantı noktası varsa, üreticinin belirlediği standarda bağlı kalmak zorundasınız.
DisplayPort 2.1 ve HDMI 2.1 neredeyse aynı boyuta sahip. Temel fark, DisplayPort kablosunun yalnızca bir çentiğe sahip olması. HDMI kablosu ise iki çentikli köşeye sahip.
Bu arada değinmeden geçmeyelim, aşağıdaki fotoğrafta görebileceğiniz gibi HDMI ve DP’nin (üstte Mini HDMI, altta MiniDP) farklı kablo türleri de var. Mini HDMI kablosu standart HDMI’a benzer, ancak yaklaşık %50 daha ince ve dörtte üç daha küçük. DisplayPort’un MiniDP adı verilen daha küçük bir versiyonu da var. Bu standart, normal DisplayPort 2.1 girişiyle yaklaşık aynı kalınlıkta ancak genişliği yarı oranda daha düşük.
USB-C Uyumluluğu
Farklı girişlerin yanı sıra, bunların her ikisi de USB-C uyumluluğu sunuyor. Dizüstü bilgisayarlar ve akıllı telefonlar gibi cihazları USB-C monitörlere bağlamak için yaygın olarak kullanılan USB-C üzerinden DisplayPort ve USB-C cihazlarını TV’ler ve projektörler gibi HDMI cihazlarına bağlamanızı sağlayan HDMI Alt Modu (HDMI Alt Mode) mevcut.
Çoklu Akış Aktarımı (Multi-Stream Transport)
Bu teknoloji, tek DisplayPort bir bağlantı noktası üzerinde birden fazla monitörü daisy-chain (papatya dizilimi) şeklinde bağlamanıza olanak tanıyor. En son DisplayPort 2.1 sürümüyle, 60 Hz ve 10 bit renkte üç adede kadar 10K ekranı çalıştırabilirsiniz. Dolayısıyla, bilgisayarınızda uyumlu bir bağlantı noktası varsa dizüstü bilgisayarınıza birden fazla ekran bağlamak için MST’yi kullanabilirsiniz. HDMI 2.1 ise bu özelliği sunmuyor.
Consumer Electronics Control (CEC)
CEC, HDMI üzerinden bağlanan cihazların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlamakta. Bu bağlamda, farklı üreticilere ait olsa bile bazı üst düzey TV’leri ve ev sinema sistemlerini tek bir uzaktan kumanda kullanarak kontrol edebilirsiniz. HDMI 2.1’de kullanmak mümkün. Örneğin özelliği kullanan PlayStation 5, TV’nizi açtığınızda HDMI-CEC aracılığıyla TV’nize açılmave doğru kaynağa ulaşma komutu veriyor.
Bu kullanışlı özellik sayesinde kullandığınız uzaktan kumanda sayısını azaltabilirsiniz. Ne yazık ki DisplayPort 2.1 bu teknolojiyi sunmuyor, bu nedenle çoğu ev sineması kurulumu için HDMI tercih ediliyor.
Doğrusu bu sorunun tek bir cevabı yok. Kararı siz vereceksiniz, biz de bu süreçte size yardımcı olacağız. Bir seçim yaparken karşılaşacağınız olası durumlara bakalım.
PC Oyuncuları
AAA dediğimiz oyunlarla ilgileniyorsanız DisplayPort kullanmanızı şiddetle tavsiye ederiz. Ayrıca üst düzey ekran kartına ve monitöre sahipseniz yine DisplayPort önerimiz. Örneğin, DisplayPort 2.1 ile 4K çözünürlük ve 240 Hz tazeleme hızında oyunların keyfini çıkarabilirsiniz. Üst düzey bir sisteme sahip olmasanız bile, genel olarak PC oyuncuları için DisplayPort daha uygundur. Elbette bu HDMI kullanmamanız gerektiği anlamına gelmiyor. HDMI 2.1’i seçerseniz, elde edebileceğiniz en iyi hız 4K 144 Hz.
Profesyonel Çalışmalar
DisplayPort 2.1 ve HDMI 2.1, ihtiyaçlarınıza bağlı olarak istediğiniz her şeyi verecektir. Bir dizüstü bilgisayardan çalışıyorsanız ve birden fazla ekran istiyorsanız DisplayPort kullanabilirsiniz. Ancak bilgisayarınızda bir DisplayPort veya MiniDP bağlantı noktası bulunmalı ve monitörleriniz MST uyumlu olmalı. Alternatif olarak, pahalı MST uyumlu monitörler satın almak istemiyorsanız, ayrıca HDMI destekleyen hemen hemen tüm ekranları kullanmak istiyorsanız bir MST hub alabilirsiniz.
Ancak tek bir monitör kullanmayı tercih ediyorsanız, HDMI 2.1 daha fazla cihazla uyumlu olduğu için daha iyi bir seçenek. Örneğin HDMI çoğu dizüstü bilgisayarda bulunurken, MiniDP veya DisplayPort genellikle yalnızca orta ve üst düzey bilgisayarlarda bulunuyor. Dahası, HDMI girişi diğer tüm çevre ekipmanlarında daha yaygın.
Ev Eğlence Sistemleri
Bir ev sinema sistemi kuruyorsanız HDMI 2.1’e bağlı kalmak en iyisidir. Bunun nedeni ise TV’ler, Chromebox’lar ve oyun konsolları gibi çoğu elektronik cihazın HDMI kullanması. Ayrıca HDMI’ın CEC özelliği gerekli uzaktan kumanda sayısını azaltmaya yardımcı olacaktır.
Oturma odanıza birden fazla TV kullanmanız da pek olası değil. En azından çok az kişi bunu yapıyordur. Çoğu kişi, birçok kişinin aynı anda keyfini çıkarabileceği büyük bir ev sineması oluşturmak için bir video projektörü kullanmayı tercih eder.
Sonuç olarak, HDMI’ın DisplayPort’tan çok daha iyi olduğu ya da tam tersi iddia edilemez. Bunun yerine neye ihtiyacınız olduğunu belirleyin.
VESA DisplayPort 2.1a Standardı Onaylandı
Bu güncelleme, iki metrelik pasif bir kablo üzerinden dört şeritli UHBR13.5 bağlantı hızı desteğine (maksimum 54 Gbps verim) olanak sağlamak için VESA sertifikalı DP40 ultra yüksek bit hızı (UHBR) kablo spesifikasyonunu yeni bir VESA sertifikalı DP54 UHBR kablo spesifikasyonu ile değiştiriyor.
Sonuç olarak DisplayPort 2.1a güncellemesi, daha önce sadece DP80 UHBR kablosuyla desteklenebilen UHBR13.5 GPU-ekran bağlantıları için pasif kablo uzunluğunu etkili bir şekilde iki katına çıkararak tüketicilere oyun veya iş istasyonu kurulumlarında daha fazla esneklik sağlıyor. DisplayPort 2.1a güncellemesiyle yeni DP54 kablo özelliği, iki metreye kadar pasif kablo uzunluğuna sahip hem UHBR10 hem de UHBR13.5 alıcı ve kaynak cihazlarının desteklenmesini sağlıyor. UHBR13.5 ile etkinleştirilen monitörler, dört şerit üzerinde 240 Hz’de 8K2K’ya veya 120 Hz’de 8K4K’ya kadar yüksek çözünürlük/yenileme hızı kombinasyonlarını çalıştırabiliyor.
Son olarak kısaca HDMI 2.1 ve DisplayPort 1.4 kıyaslaması da yapalım. HDMI 2.1 şüphesiz daha üstün bir seçenek, ancak DP 1.4 de halen çoğu kullanıcı için yeterli. Özellikle de PC kullanıcısıysanız her türlü gereksinimlerinizi karşılayabilir.
- Gelişmiş özelliklere sahip üst düzey bir TV’niz varsa, HDMI 2.1 daha iyi bir seçenek.
- Birden fazla monitörü olan bilgisayar kullanıcıları DisplayPort 1.4 kablosu alırlarsa
- DSC ve MST özelliklerinden faydalanabilirler.
- HDMI 2.1, veri aktarım hızları ve yüksek çözünürlük konusunda her şekilde daha iyi.
| HDMI 2.1 | DisplayPort 1.4 | |
| Maksimum Bant Genişliği | 48 Gbps | 32.4 Gbps |
| Desteklenen Maksimum Çözünürlük | 10K @ 120Hz, 8K @ 60Hz, 4K @ 120Hz | 8K @ 30Hz, 4K @ 120Hz |
| HDR Desteği | HDR10, HDR10+, Dolby Vision | HDR10 |
| Ses Desteği | 48 adede kadar ses kanalı | 32 adede kadar ses kanalı |
| Ek Özellikler | VRR (Variable Refresh Rate), ALLM (Auto Low Latency Mode), Cable Detection | DSC 1.2a (sıkıştırma), FEC (hata düzeltme), MST (daisy-chaining) |
| Uyumluluk | Yaygın olarak benimsenen bir standart | HDMI’dan daha az benimseniyor |
| Maliyet | Lisanslama ve teknolojik gelişmeler sayesinde birinci sınıf destek, daha pahalı | HDMI’dan daha ucuz |
