Otoyolda, parçalanmış araba lastiği görebiliriz ancak pistte, parçalanmış bir uçak lastiği göremeyiz. Neredeyse bir bina ağırlığına sahip uçaklar, o kadar yüksek hızlarda giderken bir anda iniş yapsa bile lastikleri neredeyse hiç patlamaz.
Hiçbir yenilemeye ihtiyaç duymadan 500 defa zemine iniş yapacak kadar dayanıklı olan uçak lastiklerinin patlamasını hemen hemen imkânsız hâle getiren sebeplere bir bakalım.
Uçak lastiklerinin bazı özellikleri:
- Tipik bir uçağın yaklaşık 20 tekerleği vardır.
- Uçağın boyutu büyüdükçe lastik miktarı da artar.
- Yeniden kaplama yapılmadan, 500 defa piste iniş yapabilir ve hasar görmez ya da patlamaz.
- Kauçuktan yapılırlar.
- Emniyet aksesuarları vardır.
Uçak lastiklerinin patlamamasının ardında yatan sebeplerden biri, nitrojen gazıyla şişiriliyor olmaları.
Azot (nitrojen gazı), oksijene göre daha dayanıklı bir madde olduğu için yüksek ısı ve basınca dayanabiliyor. Bu yüzden lastikler her zaman nitrojen gazı ile şişiriliyor. Ayrıca uçak jantı üzerinde, 300 derece ısıda bile devreye girebilen emniyet aksesuar parçaları ile termik tapalar bulunuyor.
Bu tapalar, yüksek ısıda devreye girip lastiğin içindeki azot basıncını dışarıya doğru vererek azaltıyor. İşte bu durum da uçakların pistteyken lastiklerinde yüksek ısı sebebiyle patlamasını ya da parçalanmasını engelliyor.
Lastiklerin dayanıklılığını artırmak için hava basıncı en üst düzeye çıkarılıyor.
Yüksek kalitedeki kauçuk lastikler, genellikle 200 PSI’a (lastiklerdeki hava basınç değerini belirten bir ölçü) kadar şişiriliyor. Şöyle de diyebiliriz, otomobil lastiğiyle karşılaştırdığımızda 6 katına denk geliyor. Hatta F-16 savaş uçaklarının lastikleri 320 PSI’a kadar pompalanabiliyor.
Lastiklerin şekli hasarı önlemek için özel olarak tasarlanıyor.
Lastiklerin aşınması büyük ölçüde lastikler pist ile buluştuğunda meydana gelir çünkü uçaklar iniş yaptıkları anda tekerler dönmeye başlamaz, kayarlar. Tekerlerin dönme hızı ile uçağın hızı eşitlenene dek kaymaya devam ederler.
Bu yüzden kolay bir şekilde parçalanmaya yatkın blok desenler yerine oluklu şekillerdeki lastikler kullanılır. Ayrıca lastik sırtının altında gömülü duran naylon kordonlar ve aramid adı verilen sentetik polimer sayesinde güçleri artar. Zaten pistte kayan uçakların lastiklerinden duman çıkmasının sebebi de bu takviyelerdir.
Uçak lastikleri hiçbir zaman patlamaz diye bir kural yok.
Uçak lastikleri, fazla ağırlıklara ve yüksek basınçlara karşı epey dayanıklı; bunu anladık. Evet, standart bir uçağın lastiği, 40 tona yakın bir yükü sorunsuz taşıyabiliyor. Ancak lastiklerin dayanıklılığı patlamaması üzerindeki tek etken değil. Neredeyse hiçbir zaman patlama olmasa da böyle bir ihtimal var.
Lastiklerin patlamaması için lastiklerin her zaman hasarsız olduğundan emin olunması ve şişirme oranlarının doğru ayarlanması gerekiyor. Eğer lastik hasarlı olursa veya yanlış şişirilmişse patlayabilir.
Ancak bu patlama, sanılanın aksine pek tehlike yaratmaz çünkü bir lastik patladığında onun hemen yerine geçecek başka lastikler bulunur. Örneğin bir Boeing 777’de 14 lastik varken Airbus A380’de 22, Antonov AN-225’te 32 lastik vardır.
İşte tüm bu sebeplerden uçak lastiklerinin patlaması, korkulacak ya da endişe edilecek bir şey değildir ve neredeyse hiç yaşanmaz.
Uçaklara merakınız varsa aşağıdaki içeriklerimize de göz atabilirsiniz:
